БТРБ - Бугарското тајно револуционерно братство
Бугарското тајно револуционерно братсво е организација на проегзархиската групација во Солун. Тие сé идејни противници на ТМОРО и приврзаниците на големобугарската политика, Егзархијата (Бугарска црква) и на нејзината пропаганда во Македонија. Целта на проегзархистите е сите да сé обединат околу Егзархијата, да се подржи нејзината црковно-просветно дејност, а останатото ќе го направи Бугарија кога ќе доиде со својата војска и ќе ја ослободи Македонија.
Причини за
појава на
Братството
Созадвачите на братството биле родени бугари и биле опседнати со големо бугарските идеи. Кон себе успеале да привлечаат дел од конзервативните македонски чорбаџии. Со појавата и развојот на македонското национално-ослободително движење под раководство на ТМОРО, на проегзархиската партија во Солун, почнале да и ослабуваат позициите, а авторитетот на нејзините приврзаници почнал да опаѓа. Егзархистите увиделе дека нивната политика се наоѓа во опасност и затоа ги смениле и целите и тактиката. Имено тие почнале да ја имитираат ТМОРО и се прогласиле за револуционери.
Појавата на Братството, со претензија да биде втора револуционерна организација во Македонија, немала цел да го засили национално-ослободителното движење на македонскиот народ. Напротив, тоа се појавило како ретрограден фактор во моментот кога македонскиот народ најинтезивно беше атакуван од српскогрчката пропаганда и имал потреба од сплотеност
Формирање на
Братството
Tворец на Братството бил Васил Иванов К‘нчов, коj идејата ја дал во согласност со Егзрхот Јосиф и Селџобалиев. Тие сметале дека најпогоден за оваа задача е Иван Гарванов и сакале него да го спротистават на ТМОРО.
Иван Гарванов
Васил К‘нчов
Конкретно Братсвото било формирано во март 1897 година во Солун. Во неговото конституирање учествувале 14 души и меѓу нив биле: Иван Гарванов, Христо Тенчев, Јосиф Кондов, Димитар Мирчев, Атанас Наумов, Делчо Колушев, Христо Ганов и др. За претседател бил избран Иван Гарванов.
Организација
на
Братството
На чело на братството стоел Централен управен совет составен од 3 члена. Членовите меѓу себе сé нарекувале браќа, браќата сé делеле на млади и стари. Помладите браќа биле должни да сé потчинуваат на постарите браќа. Членовите на Братството биле должни да плаќаат годишна чланарина.
Устав на
Братството
Уставот бил донесен во март 1897 година и во него се гледа големобугарската политика за која се залагале неговите членови. Според уставот, братсвото имало за цел:
а) да го подготви ''бугарскиот'' народ сам да си извојува слободен политички живот.
б) да се расправи со оделните народни мачители.
в) да ја заштити бугарската народност од посегањата на инородните пропаганди.
За да се оствараат тие цели се предвидувале следните средстава:
a) Жива и печатна реч
б) Терор
в) Смрт
г) Револуција
Цел на
Братството
Братсвото под превезот на ослободителното дело планирало да собере повеќе приврзаници за да го одврати комитетот од лошиот пат и да се избегне пребрзување со револуцијата.
Ѓорче Петров во своите спомени заклучува дека братсвото намерно било воспоставено под божем револуционерна основа за да може полесно да ги зазеде позициите на ЦК на ТМОРО. Братсвото немало друга идеја. Иван Хаџи Николов истакнува дека целите на братсвото биле:
1. Неговите членови прикриени под формата на легална дејност да не сé изложуваат на жртви,
2. Организираната маса да се потчини на Егзархијата и ВМК
Братсвото сметало дека ќе постигне успех ако Иван Хаџи Николов и Христо Татарчев бидат остарнети од Солун и на нивно место Братсвото да постави свои членови, и на тој начин да го контролира ТМОРО. Односно целта на Братсвото е затскриено да работи и да го попречи македонското националноослободително дело да чекори по својот пат.
Контакти
со
бугарската
влада
Во нември 1897 година во Солун било формирано Бугарското благотворително братсво - Милосрдие. Тоа било под покровителсво на бугарскиот трговски агент во Солун Атанас Шопов, а почесен член бил бугарскиот премиер Константин Стоилов. Претседател на Милосрдие бил Д. Х. Иванов. Сите членови на Револуционерното братство станале членови на Милосрдие. Целта била преку Милосрдие да сé води легална борба против ТМОРО и тоа под покровителство на А. Шопов, односно бугарската влада.
Судир со
ТМОРО
Веднаш по формирањето, братсвото стапило во контакт со ВМК (Врховен македонско-одрински комитет) со таа цел, во Софија отпатувал Колушев. На 23.04.1897 година, Врховниот Македонскиот Комитет испратил окружно до Братството кое било насочено против српската пропганда во Македонија. На 1 мај Иван Гарванов кои имал 100 примероци од окружното и почнал да го растура. Оваа окружно било повод за започнување на првиот судир на ТМОРО и Братството.
Судирот започнал поради различните стоиалишта помеѓу двете организации во однос на пропагандите во Македонија. Братсвото против српската пропаганда тргнувала од позициите на бугарската политика. ТМОРО од своја стран имаал свои позиции и ист пристап кон сите пропаганди во Македонија. Во летото 1897 година ТМОРО направил обид за ликвидација на Васил Иванов К‘нчов, по обидот Централниот управен совет на Братсвото решило да бидаат да ликвидирани Дамјан Груев, Иван Хаџи Николов, Пере Тошев и Христо Матов. Но обидите за ликвидација на членовите на ЦК на ТМОРО биле неуспешни. Во пролета 1899 година во Серес, ТМОРО направил обид за ликвидација на Атанас Наумов, по овој обид, Братсвото увидело дека не
може само да сé спротистави на ЦК и се обратил на Врховниот комитет во Софија.
Првиот обид за помирување помеѓу Братството и ТМОРО се датира во септември 1889 година. Преговорите завршиле неуспешно.
Конечно судирот помеѓу ТМОРО и Братството завршило во првата декада на 1899 година со посредство на Врховниот Комитет и неговиот преставник, воедно и посрeдник, поручникот Иван Камбуров. Братството од Камбуров побарале да имаат свои член во ВМК на местото на Ѓорче Петров, кое било одбиено, бидејќи не сé соглаувало со политиката на Комитетот. Негова цел било целосно премавнување на Задграничното преставништво на ТМОРО во Софија и поставување на свој човек во Солун со цел тој да ја нагледува сета дејност на ТМОРО во Македонија. Притоа тој го убедувал Братството, да го прифати барањето на ТМОРО, за распуштање и слевање на Братството во ТМОРО. Притоа Кабуров потенцирал дека Врховниот Македонски Комитет
ќе стане главен раководител на целото македонско револуционерно дело. Братството ги прифатило условите на ТМОРО. Притоа протоколот за помирување го потпишале Христо Татарчев и Иван Гарванов, исто така и поручникот Камбуров, својата копија ја испратил до Врховниот Комитет. Неколку дена подоцна Пере Тошев во организацијата ги заколнал: Гарванов, Колушев, Коне Самарџиев, Мирчев и др.. Заклетва нé дале Чакаров и Кочо Аврамов. По две недели во Централниот комитет на ТМОРО како преставник на поранешното Братство влегол Јосиф Кондов, а Иван Гарванов влегол во Солунскиот окружен комитет. По потпишувањето на протоколот за помирување, Бугарското тајно револуционерно братство сé самораспуштило и се слеало во ТМОРО со што престанло официјално да егзистира, но неговите поранешни членови продолжиле со својата активност, сега во самата организација.
